Հոկտեմբերի 6-ին «Արմենպրես» գործակալությունում տեղի է ունեցել մամուլի ասուլիս՝ նվիրված Գրադարանավարի օրվան: ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության մշակութային ժառանգության և ժողովրդական արհեստների վարչության գլխավոր մասնագետ Նազիկ Հովասափյանը, ՀՀ Շիրակի մարզային գրադարանի տնօրեն Գևորգ Ամիրյանը, ՀՀ Գեղարքունիքի մարզային գրադարանի տնօրեն Մարիամ Համբարձումյանը ներկայացրել են գրադարանային ոլորտում իրականացված ծրագրերն ու առաջիկա անելիքները:
Նազիկ Հովասափյանի տեղեկացմամբ՝ գրադարանների ոլորտում իրականացվող պետական քաղաքականության ուղղությամբ իրականացվում են մի շարք գործընթացներ:
Գրադարանային ոլորտի իրավական դաշտի կարգավորում
«Գրադարանների և գրադարանային գործի մասին» ՀՀ օրենքի կիրարկումն ապահովելու նպատակով՝ 2012-2017 թվականներին ընդունվել է 21 իրավական ակտ, որից 10-ը ՀՀ կառավարության որոշում է, 11-ը՝ ՀՀ մշակույթի նախարարի հրաման: Զգալի աշխատանքներ են իրականացվել գրադարանային հավաքածուների, հատկապես հնատիպ, հազվագյուտ և մշակութային նշանակության գրքերի, պարբերական մամուլի պահպանվածությունն ապահովելու ուղղությամբ:
«Գրադարանների և գրադարանային գործի մասին» ՀՀ օրենքից բխող կառավարության կողմից ընդունված կարգերն ու որոշումները նպաստել են գրադարանային ոլորտում հիմնական գործառույթների բարելավմանն, ինչպես նաև հանրությանը մատուցվող ծառայությունների` տեղեկատվական, մշակութային սպասարկման որակի բարձրացմանը:
ՀՀ ԿԳՄՍՆ ենթակայության գրադարանների տարեկան հիմնական ցուցանիշներ
Գրադարանները տարեկան սպասարկում են ավելի քան 100 հազար ընթերցողի: Տարեկան սպասարկվում է նաև շուրջ 3 միլիոն միավոր գիրք: Հաջողությամբ իրականացվում է գրադարանային հավաքածուների համալրման (շուրջ 70 հազար միավոր) գործընթացը, որի շրջանակում պետական դրամաշնորհով տրամադրված միջոցներով ձեռք է բերվում 11 հազար և ավելի միավոր գիրք ու պարբերական՝ համալրելով հավաքածուներն ընթերցողների կողմից պահանջված գրականությամբ, ինչպես նաև ձևավորում է նոր առաջարկ՝ գրքի շուկայում առկա լավագույն նոր հրատարակություններով, այդ թվում՝ ուսումնական, գիտահանրամատչելի և թարգմանական գրականության օրինակներով: Հայաստանի ազգային գրադարանի հնատիպ գրքի հավաքածուն պարբերաբար համալրվում է եզակի օրինակներով:
Ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ներդրման և մատուցվող ծառայությունների արդյունավետության բարձրացում
Հայաստանի ազգային գրադարանի, Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական, ինչպես նաև 10 մարզային գրադարանների գործուն աջակցությամբ թվայնացվում և «Հայ գիրք» ու «Հայ պարբերական մամուլ» շտեմարաններում տարեկան տեղադրվում է գրքի ու պարբերականի շուրջ 1 միլիոն 500 հազար էջ: Այս պահին շտեմարաններում թվայնացված էջերի ընդհանուր քանակը հասել է 12 միլիոնի, «Հայ գիրք» շտեմարանում գրքերի թվային պատճենների թիվը՝ 32 հազարի:
Հայաստանյան գրադարանների էլեկտրոնային համահավաք գրացուցակում
Նախարարության ենթակայության գրադարանների կողմից տարեկան մուտքագրվում է շուրջ 200 հազար միավոր գրառում, գրառումների ընդհանուր թիվը 3 միլիոն է:
Գրադարանային ծառայությունների մատուցման արդիականացում
Գրադարաններում ներդրվում է էլեկտրոնային սպասարկման ծրագիրը, որի շրջանակում Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական և Շիրակի մարզային գրադարաններում արդեն իսկ սկսվել են էլեկտրոնային սպասարկման աշխատանքները, առաջիկայում նախապատրաստական աշխատանքներ կտարվեն նաև 9 մարզային գրադարաններում:
Արևմտահայերենով գրականության և մշակույթի պահպանման ու հանրահռչակման
նպատակով ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության նախաձեռնությամբ Շիրակի մարզային գրադարանում ստեղծվել է https://arevmtahayeren-shmg.am/ կայքէջը, որի նպատակն է արևմտահայերենի պահպանումը, զարգացումը և հանրահռչակումը: Այն նպաստում է սփյուռքում բնակվող և հայրենիք ներգաղթած սփյուռքահայերի գրականության, կրթության, մշակութային, գրական ժառանգության ոլորտների ձեռքբերումների վերաբերյալ իրազեկության մակարդակի բարձրացմանը:
Գրադարանային ծառայությունների մատչելիության ապահովում
Սահմանափակ կարողություններով անձանց գիրքը հնարավորինս մոտեցնելու և տնային պայմաններում ընթերցանությունը կազմակերպելու, ինչպես նաև հանրության բոլոր շերտերի համար գրադարանային սպասարկման մատչելիությունն ապահովելու նպատակով՝ Լոռու և Շիրակի մարզային գրադարանների կողմից «Ընտանեկան գրադարանավար» ծրագրի շրջանակում 200 շահառուի տարեկան տրամադրվում է ավելի քան 5000 միավոր գիրք:
2023 թվականից ծրագիրն իրականացվելու է Հայաստանի 10 մարզերում. շուրջ 650 հենաշարժողական սահմանափակ հնարավորությամբ անհատների կմատուցվի տնային պայմաններում գրադարանային ծառայություններ:
«Գրադարանավարների վերապատրաստման դասընթացներ» ծրագիր
Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական և Հայաստանի ազգային գրադարաններում իրականացվում է «Գրադարանավարների վերապատրաստման դասընթացներ» ծրագիրը՝ ՀՀ մարզերի և համայնքների գրադարանների 85-100 աշխատակիցների համար: Ծրագրում ներառվում են գրադարանային գործի բոլոր գործառույթների վերաբերյալ գիտելիքներ և գործնական հմտություններ՝ համապատասխան թեմաներով: Դասընթացները վարում են հանրապետության փորձառու և առաջնակարգ մասնագետները: Ծրագրի շրջանակում վերապատրաստվել են 500-ից ավելի գրադարանավարներ:
Համայնքային (հանրային) գրադարանների պահպանումը և զարգացումը գրադարանային ոլորտի կարևորագույն ուղղություններից է: Այդ նպատակով իրականացվում են մի շարք ծրագրեր, որոնք միտված են համայնքային գրադարանների վերազինմանը, գրադարանավարների վերապատրաստմանը և գրքային հավաքածուների համալրմանը:
«Հանրային գրադարանների նյութատեխնիկական բազայի զարգացում» ծրագրի շրջանակում իրականացվում է հավատարմագրման վկայական ստացած համայնքային գրադարանների վերազինման աշխատանքները, որի արդյունքում ՀՀ մարզերի համայնքային գրադարանների հենքի վրա ստեղծվում են ժամանակակից տեղեկատվական կենտրոններ, ինչի արդյունքում ձևավորվում են արդիականացված գրադարաններ: ՀՀ մարզերում արդեն իրականացվել են հավատարմագրված 45 համայնքային գրադարանների արդիականացման և տեխնիկական վերազինման աշխատանքներ: Գրադարանները վերազինվել են ժամանակակից տեխնիկական միջոցներով, կահավորվել են մասնագիտական նոր կահույքով, իսկ գրադարանային հավաքածուները պարբերաբար համալրվել են պետական աջակցությամբ հրատարակված գրականությամբ: 2022 թվականին ծրագրի շրջանակում շուրջ 12 հանրային գրադարաններ ևս կհամալրվեն նոր համակարգիչներով: Արդիականացված ընթերցասրահներ են ձևավորվել Սպիտակի, Ջերմուկի, Ապարանի, Ստեփանավանի, Գյումրիի, Վանաձորի, Վայքի, Օձունի, Թալինի, Սիսիանի, Մեղրիի, Արթիկի և համայնքային ենթակայության շուրջ 45 մեծ և փոքր գրադարաններում: Ծրագիրը շարունակական է և շահառու կարող են դառնալ այն գրադարանները, որոնք ունեն իրավաբանական անձի կարգավիճակ:
Համայնքային գրադարանները գրականությամբ համալրելու նպատակով՝ Հայաստանի ազգային գրադարանն իրականացնում է «Շրջիկ գրադարան» ծրագիրը, որի շրջանակում ՀՀ մարզերի համայնքային գրադարաններին տարեկան տրամադրվում է ավելի քան 2000 միավոր գիրք:
«Լավագույն գրադարան» մրցույթ
2021 թվականին ՀՀ ԿԳՄՍՆ նախաձեռնությամբ և աջակցությամբ «Հայկական գրադարանային ասոցիացիա» ՀԿ-ն կազմակերպել է Հայաստանում 1-ին «Լավագույն գրադարան» մրցույթը՝ 5 անվանակարգերում: Մրցույթի նպատակն է ՀՀ գրադարանների լավագույն աշխատանքի խրախուսումը և հանրայնացումը, դիտարժան փորձի վերհանումը, օրեցօր զարգացող աշխարհում գրադարանի ու գրադարանավարի դերի ամրագրումը: Լավագույն գրադարաններ են ճանաչվել «Առողջապահության ազգային ինստիտուտի» հանրապետական գիտաբժշկական, ՀՀ ԳԱԱ «Հիմնարար գիտական», Լոռու մարզի Սպիտակի քաղաքային, «Շիրակացու ճեմարան» միջազգային գիտակրթական համալիրի, Երևանի Ավետիք Իսահակյանի անվան համայնքային և Շիրակի մարզային գրադարանները: Հոկտեմբերի 7-ին կամփոփենք նաև «Լավագույն գրադարան-2022» մրցույթի արդյունքները:
Ասուլիսի ընթացքում Նազիկ Հովասափյանն անդրադարձել է նաև ոլորտի խնդիրներին՝ տեղեկացնելով, որ համայնքների հոգածության ներքո գործող գրադարանների թիվը համայնքների խոշորացման արդյունքում կրճատվել է:
Գեղարքունիքի մարզային գրադարանի տնօրեն Մարիամ Համբարձումյանը, խոսելով գրադարաններում իրականացվող կարևոր գործընթացներից, կարևորել է ժամանակակից տեխնոլոգիաներով գրադարանների համալրումը՝ ընթերցողների պահանջները ժամանակին համահունչ բավարարելու նպատակով: Բացի դրանից՝ առաջնային է նաև գրքային ֆոնդի համալրումը նոր գրականությամբ:
«Թյուր կարծիք է, որ գրադարաններում այցելությունների թիվը կրճատվել է: Գրադարաններն ամեն ինչ անում են, որ ընթերցողներին ներգրավեն: Միջոցառումները բազմազան են՝ գրքերի շնորհանդեսներ, գրողների հետ հանդիպումներ, բանավեճեր, քննարկումներ: Այսօր նաև մեր խնդիրն է գրապահոցները համալրել նոր, ժամանակակից գրականությամբ»,- նշել է Մարիամ Համբարձումյանը:
Շիրակի մարզային գրադարանի տնօրեն Գևորգ Ամիրյանը ևս անդրադարձել է գրադարանները գրքերով համալրելու հարցին և տեղեկացրել, որ պետության կողմից սուբսիդավորման գումարը կրկնապատկվել է, սակայն գրքերը համալրելու ուղղությամբ դիմում են նաև այլ միջոցների՝ բարեգործություն, նվիրատվություն. «Այստեղ նաև հրատարակիչներն անելիք ունեն: Պետք է հրատարակեն այնպիսի գրականություն, որն իսկապես հետաքրքրիր է ընթերցողներին, պահանջված է: Այդ թվում՝ կրթական ծրագրերին վերաբերող գրականություն, մասնագիտական գրքեր»:
Հավելելով թեման՝ Նազիկ Հովասափյանը տեղեկացրել է, որ նախարարության ենթակայությամբ գործող մարզային գրադարաններին հատկացվում է տարեկան 2 մլն դրամ՝ նոր գրականություն ձեռք բերելու համար: Համալրման նպատակով տարբեր ծրագրերի շրջանակում քայլեր են ձեռնարկվում նաև աջակցել համայնքային գրադարաններին:
